این نقد نگاهی ژرف و تحلیلی به کتاب “دموکراسی؛ ماهیت و اهمیت آن” می‌افکند؛ مجموعه‌ای درخشان از مقالات نویسندگانی نامدار که با زبانی گویا و بینشی چندوجهی، مفاهیم بنیادین دموکراسی را می‌کاوند و نقش مشارکت، تاریخ، اقتصاد و زنان را در پایداری آن برجسته می‌سازد.
عنوان کتاب: دموکراسی؛ ماهیت و اهمیت آن
نویسندگان: مارگارت اتوود، الیف شافاک، و جمعی از اندیشمندان برجسته
مترجم: شهاب‌الدین عباسی
ناشر: انتشارات کتاب پارسه
رده‌بندی موضوعی: مطالعات عمومی، اندیشه سیاسی، جامعه و فرهنگ
سال انتشار: 1403
معاصران: کتاب دموکراسی؛ ماهیت و اهمیت آن ( با عنوان اصلی:”دموکراسی: یازده نویسنده و رهبر درباره چیستی و چرایی آن”) ژرف‌نگرانه به پیچیدگی‌ها و وجوه گوناگون دموکراسی می‌پردازد؛ آن هم از خلال نگاه‌هایی متفاوت که هر یک، جنبه‌ای بنیادین از ارزش‌ها و رویه‌های دموکراتیک را به تامل می‌نشینند. این مجموعه‌ی پرکشش از مقالات، مضامینی چون مشارکت سیاسی، چالش‌های فراروی دموکرا
سی، و نقش ابعاد اقتصادی و فرهنگی در پرورش آرمان‌های دموکراتیک را در کانون توجه خود قرار می‌دهد. کتاب بر آن است که برای درک و پایداری نظام‌های دموکراتیک، نه‌تنها باید نگران بحران‌های کنونی بود، بلکه باید درس‌های تاریخ را نیز به جد گرفت.
نویسندگان بر این باورند که مشارکت فعال شهروندان در فرآیندهای دموکراتیک ضرورتی انکارناپذیر است؛ مشارکتی که فراتر از رأی دادن، به گفتگو، اعتراض، و دیگر اشکال کنش مدنی نیز می‌پردازد. تهدیداتی چون خیزش رژیم‌های خودکامه، گسترش اطلاعات نادرست، و بی‌اعتنایی فزاینده‌ی رأی‌دهندگان، در این کتاب به‌عنوان خطراتی جدی برای بقای دموکراسی مطرح شده‌اند. همچنین پیوند دموکراسی با نظام‌های اقتصادی مورد واکاوی قرار گرفته است؛ با تأکید بر ضرورت گسترش عدالت اقتصادی، کاهش نابرابری، و مهار نفوذ افسارگسیخته‌ی شرکت‌های بزرگ در عرصه‌ی تصمیم‌سازی.
برای نمونه، مارگارت اتوود در مقاله‌ای تأثیرگذار، شکنندگی دموکراسی را در قالب استعاره‌ای از “دایره” به تصویر می‌کشد؛ دایره‌ای که میان استبداد و هرج‌ومرج در نوسان است. او تأکید می‌کند که دموکراسی بدون مشارکت پیگیر و مسئولیت‌پذیری شهروندان، از هم می‌پاشد؛ و نسبت به فرسایش آزادی‌های مدنی و نفوذ ایدئولوژی‌های افراطی هشدار می‌دهد. ماری بیرد، تاریخ‌نگار برجسته، با نگاهی به روم باستان، به شیوه‌ای درخشان نشان می‌دهد که چگونه تاریخ می‌تواند چراغ راه اصلاح ساختارهای دموکراتیک امروز باشد. نگاه او به گفت‌وگوی عمومی و فراگیر بودن، اهمیت بسترهای تاریخی را در فهم دموکراسی معاصر یادآور می‌شود.
کتاب همچنین نقش حیاتی زنان را در غنای گفتمان دموکراتیک و سیاست‌گذاری‌ها برجسته می‌سازد؛ و به بررسی چگونگی اثرگذاری تجربه‌های متنوع زنان در حل مسئله‌ی نابرابری جنسیتی و کمبود نمایندگی آنان در نهادهای قدرت می‌پردازد. نویسندگان، ساختارهای مردسالارانه و تعصبات فرهنگی را از جمله موانع پیش روی زنان برمی‌شمارند و از مشارکت پرثمر آنان در جنبش‌های مدنی و اجتماعی سخن می‌گویند. این کتاب چشم‌اندازی امیدوارانه از آینده‌ی دموکراسی ترسیم می‌کند؛ آینده‌ای که در آن، با تکیه بر اصلاحات و نوآوری‌ها، بتوان بر بحران‌ها چیره شد. با آمیزه‌ای از بینش‌های امروزین و آموزه‌های تاریخی، و با تأکید بر شنیدن صداهای گوناگون، به‌ویژه صدای زنان، این کتاب همگان را به کنشگری در عرصه‌ی دموکراسی فرامی‌خواند و تصویری از نظامی دموکراتیک، نیرومندتر و عادلانه‌تر پیش چشم می‌نهد.